Θωμαΐς Κόντου: Η διαδρομή μου
Γεννήθηκα στην Καστοριά το 1954 και ζω στην Αθήνα από το 1958. Ασχολούμαι επαγγελματικά με την κεραμική από το 1975 και σχεδόν αποκλειστικά με την πορσελάνη από το 1988.
Σπούδασα γραφικές τέχνες στη σχολή Δοξιάδη, όπου διδάχθηκα ελεύθερο και γραμμικό σχέδιο, χρώμα, σύνθεση, χαρακτική, φωτογραφία και Ιστορία της Τέχνης. Παράλληλα, ζωγράφιζα κεραμικά στο εργαστήριο του Στέλιου Λάσκαρη και στην “Terra” στο Kουκάκι.
Παρακολούθησα μαθήματα κεραμικής (David Woodcock), χημείας (Μένανδρος Παπαδόπουλος), Racu (Μένανδρος Παπαδόπουλος, Κώστας Ταρκάσης), πορσελάνης (David Leach), καθώς και διετές σεμινάριο Ιστορίας της Τέχνης με τον Παντελή Τζάβαλο. Τα ταξίδια μου στο Παρίσι, τη Βενετία, τη Μόσχα, το Κάιρο, την Αλεξάνδρεια, την Κοπεγχάγη, τη Στοκχόλμη, τη Βουδαπέστη και την Κωσταντινούπολη, μου προσέφεραν ερεθίσματα που, με κάποιο τρόπο, επηρέασαν και τη δουλειά μου.
Είμαι μέλος του Εικαστικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, του Συλλόγου Εικαστικών Μεσογαίας, επιλέχθηκα ως μέλος του Homo Faber στο Michelangelo Foundation και υπήρξα ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Καλλιτεχνών Κεραμιστών Ελλάδας.
Παρουσίασα έργα μου το 1998 σε ατομική έκθεση που έγινε στην γκαλερί «Εμείς» της οδού Τσακάλωφ. Έλαβα μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα (στο Δήμο Αθηναίων, στο Μουσείο Βορρέ, στην Art Athina 11 και αλλού) καθώς και στην Αγγλία και το Βέλγιο. Συνεργάζομαι με το Μουσείο Μπενάκη και το Μουσείο Χατζηκυριάκου Γκίκα. Στο παρελθόν έχω συνεργαστεί με την γκαλερί «Αστρολάβος», το Μουσείο Μακεδονικής Τέχνης, την γκαλερί «Άνεμος», τη Χρυσοθήκη Ζολώτα και την Τράπεζα Πειραιώς.
Δείγματα της δουλειάς μου έχουν παρουσιαστεί στο βιβλίο του Peter Lane «Contemporary Studio Porcelain», στο περιοδικό «Κεραμική Τέχνη» και σε πολλά περιοδικά και εφημερίδες.
***
Όταν είδα για πρώτη φορά τον Στέλιο Λάσκαρη να δουλεύει στον τροχό, μαγεύτηκα και αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτήν την τέχνη. Ο Στέλιος, αξέχαστος συνάδελφος και πολύ καλός φίλος, στον οποίο πάντα κατέφευγα για απορίες και ερωτήματα, μου συνέστησε να πάρω έναν τροχό και να επιμείνω. Σε λίγους μήνες είχα προχωρήσει πολύ.
Το 1975, μαζί με τον Μανώλη Καυκούλα, ο όποιος είχε εμπειρία στο επάγγελμα, ανοίξαμε εργαστήριο στο Μαρούσι. Η εποχή ήταν ευνοϊκή γιατί η κεραμική στην Ελλάδα ήταν σε άνθιση. Τα πρώτα μου αντικείμενα ήταν από κόκκινο πηλό. Στη συνέχεια η επαγγελματική μου δραστηριότητα στεγάστηκε διαδοχικά σε εργαστήρια στην Κυψέλη, το Χαλάνδρι, τον Λυκαβηττό και την Παιανία. Συμπαράσταση σ’ όλη αυτήν την περιπέτεια είχα από τον Φοίβο Οικονομίδη που με τις εύστοχες επισημάνσεις του και την καλοπροαίρετη κριτική του στάθηκε στο πλάι μου για πολλά χρόνια.
Στην ουσία είμαι αυτοδίδακτη. Αξιοποίησα όλα τα μέσα που διέθετα και έτσι προχώρησα. Η τέχνη αυτή μου ταιριάζει. Είναι πολύ ελκυστικό να ξεκινώ από τον πηλό, ένα υλικό αρχέγονο, για να καταλήξω σε ένα αντικείμενο εξολοκλήρου χειροποίητο και να ακολουθώ μια διαδικασία που περιλαμβάνει όλες τις λειτουργίες της σκέψης -ιδέες, φαντασία, γνώσεις- αλλά και σωματικό κάματο. Ακόμα και αναμνήσεις, εμπειρίες, συναισθήματα συνεργάζονται με πολύ κοπιώδη χειρωνακτική δουλειά, με τις όποιες δεξιότητες, λεπτούς χειρισμούς και προσωπική αισθητική, για να οδηγήσουν βήμα-βήμα στο τελικό αποτέλεσμα. Με την τέχνη αυτή αναδύεται όλη η γκάμα των συναισθημάτων: από την ικανοποίηση και τη χαρά ως τη στενοχώρια και την αποθάρρυνση για τις απώλειες και τις υποχρεωτικές επαναλήψεις. Η εναλλαγή φάσεων και οι αναγκαίοι πειραματισμοί αποκλείουν εντελώς τη ρουτίνα και τη μονοτονία. Είναι ένας τρόπος ζωής που διαπλέκεται με την καθημερινότητα. Εν ολίγοις, πορεύεται κανείς δια βίου με αυτήν την τέχνη που δε σκέφτηκα ποτέ να την εγκαταλείψω.
***
Η σύνθεση της πορσελάνης, σε συνδυασμό με τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες στις οποίες ψήνεται, της προσδίδουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα αισθητικά χαρακτηριστικά: διαφάνεια, λευκότητα, λαμπρότητα, καθαρότητα χρωμάτων. Επιπλέον, σκληρότητα και αντοχή που την καθιστούν ιδανική για αντικείμενα χρήσης. Κατά τ’ άλλα, η πορσελάνη είναι ένα δύστροπο υλικό γι’ αυτόν που τη δουλεύει. Έχει επίσης μικρή πλαστικότητα που δυσκολεύει τη διαμόρφωση του αντικειμένου, είναι εύθραυστη πριν ψηθεί, έχει μεγάλη συστολή στο τελικό ψήσιμο και απαιτεί μεγάλη ακρίβεια και προσοχή σε όλα τα στάδια επεξεργασίας της. Οι τεχνικοί της κεραμικής μιλούν για «μνήμη» που εμπεριέχεται στη μάζα της πορσελάνης, η οποία στο τελικό ψήσιμο επαναφέρει κάποιο στράβωμα κατά την κατασκευή του αντικειμένου ακόμα και αν αυτό έχει διορθωθεί.
Δουλεύοντας την πορσελάνη τόσα χρόνια διαπιστώνω πως κρατάει μυστικά και εκπλήξεις. Αυτό είναι στοιχείο που με γοητεύει.
Πλάθω τα περισσότερα αντικείμενα στον τροχό, χρησιμοποιώ καλούπια για ορισμένες φόρμες καθώς και φύλλο για την κατασκευή πλακιδίων και επιτοίχιων.
Χρησιμοποιώ διακοσμητικές τεχνικές χάραξης «Sgraffito», κοπής ή αφαίρεσης υλικού, κεριού κάτω και πάνω από το γυάλωμα καθώς και του χειροποίητου ανάγλυφου.
Τα γυαλώματα είναι δικής μου σύνθεσης από φυσικές πρώτες ύλες όπως π.χ. το γυάλωμα στάχτης από βελανιδιά. Τα χρώματα είναι από οξείδια μετάλλων και stains υψηλής θερμοκρασίας σε δικές μου συνθέσεις και αποχρώσεις. Χρησιμοποιώ επίσης το κοκκινοκαφέ της σκουριάς και το μπλε «Μινκ» που μου έμαθε ο David Leach.
Τα αντικείμενα είναι χρηστικά και διακοσμητικά σε ποικιλία μεγεθών: από μεγάλες φόρμες έως και λιλιπούτειες μινιατούρες. Ψήνονται δύο φορές σε οξειδωτική ατμόσφαιρα στους 1000°C την πρώτη και στους 1280 °C τη δεύτερη φορά.
Τα ερεθίσματα βρίσκονται παντού: στη φύση, στα βιβλία, στα έργα τέχνης, στα μουσεία. Συνήθως απομονώνω κάποια λεπτομέρεια και την αποδίδω με μοτίβα στυλιζαρισμένα ή περιγραφικά.
Ιδιαίτερη στιγμή στην επαγγελματική μου διαδρομή υπήρξε η πρώτη μου επαφή με το Μουσείο Μπενάκη το 2004. Υπεύθυνη πωλητηρίων ήταν η κ.Δέσποινα Γερουλάνου με την οποία αναπτύξαμε μια εξαιρετική και αποδοτική σχέση συνεργασίας.
Πιστεύω ότι η πανάρχαια αυτή τέχνη θα εξακολουθεί να συγκινεί τόσο τους δημιουργούς όσο και τους αποδέκτες της στο μέλλον.
My life course
I was born in Kastoria in 1954 and have been living in Athens since 1958. I have professionally engaged myself in pottery since 1975 and almost exclusively worked with porcelain since 1988.
I have studied Graphic Arts and Design at the Doxiades School, where I attended classes of Line Drawing and Free Hand Drawing, as well as Theory of Colour, Composition, Engraving, Photography and History of Art. During the same time I made drawing decorations at the workshop of Stelios Laskaris and at the “Terra” workshop in Koukaki. I attended Pottery classes (David Woodcock), Chemistry (Menander Papadopoulos), Racu (Menander Papadopoulos, Kostas Tarkasis), porcelain (David Leach), plus a two-year seminar in History of Art by Pantelis Tzavalos.
My journeys in Paris, Venice, Moscow, Cairo, Alexandria, Copenhagen, Stockholm, Budapest, and Constantinople offered the stimuli which, in a way, influenced my work.
I am a member of the Greek Chamber of Arts and Crafts, the Association of the Mesogaea Visual Artists, I was selected as a member of the Homo Faber in the Michelangelo Foundation and was a founding member of the Panhellenic Union of Artistic Ceramists.
I displayed my work in a solo exhibition of the “ΕΜΕΙΣ” Gallery at Tsakalof st. I have participated in numerous exhibitions in Greece (Athens Municipality Centre, the Vorres Museum, Art Athena 11 et al.) as well as in England and Belgium. I collaborate with the Benaki Museum and the Chadjikyriakos-Ghikas Museum. In the past I have also collaborated with the “ASTROLAVOS” Gallery of Art, the Museum of Macedonian Art, the “ANEMOS” Art Gallery, the Zolotas Chrysotheque and the Piraeus Bank.
Samples of my work have been included in Peter Lane's “Contemporary Studio Porcelain” book , in the “Κεραμική Τέχνη” periodical, and in various newspapers and magazines.
When I first saw Stelios Laskaris working at the wheel I was enthralled. I decided this would be the kind of art I wanted to engage in. Stelios, an unforgettable colleague and a very good friend to whom I always used to turn for any questions and problems, advised me to buy a wheel and never give up. In a few months I had already made great progress.
In 1975, with Manolis Kafkoulas, who was experienced at the trade, I started a studio at Maroussi. The timing was good, as ceramics was flourishing in Greece. My first artifacts were made of red clay. There followed a series of studios that sheltered my professional activities in Kypseli, Halandri, Lycabettus and Paeania. Throughout this adventure I had the support of Phoebus Economides, who stood by my side, with his apt remarks and well-meaning criticism, for many years.
Practically, I have advanced by utilizing all the means I had at my disposal. This occupation suits me. It is very appealing to start from clay, a primeval material, in order to end up with a totally handmade artifact following a process that comprises all functions of thought - ideas, imagination, knowledge – beside bodily effort. Even memories, experiences, emotions collaborate with very demanding handiwork, with all available dexterity, subtle manipulation and personal aesthetic , so as to lead you step by step at the final result. A whole range of feelings emerges through this art : from satisfaction and joy to sadness and discouragement due to failures and tiring repetitions. The interchange of phases and the constant need for experimentation completely eliminate routine and boredom. It is a way of life, interwoven with daily reality. In short, I made my way through life with this art, that I never thought of abandoning.
It is the very substance of porcelain, in combination with extreme firing temperatures, which lend its particularly interesting aesthetic characteristics: transparency, whiteness, luminosity and splendour of colours, in addition to its hardness and durability, which render it ideal for utility purposes.
On the other hand, porcelain can be a wayward material for the person working with it. It possesses little plasticity, thus impending the shaping of objects. It is especially fragile before burning, it goes through a great contraction during the final burning, and demands great precision and attention at all stages of processing. Ceramic technicians often speak of the 'memory' inherent in the porcelain mass, which, during the final burning, may bring back some flaw in the shape of an object, despite any previous corrections.
After working with porcelain for so many years, I still discover that it keeps a lot of secrets and surprises. I find this element particularly fascinating.
I shape most objects on the wheel, using moulds only for specific forms, as well as φύλλο for the creation of tile-plates and wall-inlays. I employ ornamental “Sgraffito” techniques of engraving, cutting, incision and partial removal of material, as well as waxing underneath or over the glazes, and also handiwork relief.
I compose all glazes on my own, making use of natural raw materials, such as i.e. oak-tree ash glaze. The colours are metal oxides and high temperature stains of my own combinations and tints. I also make frequent use of rust reddish-brown and the Mink blue that David Leach showed me.
I produce both utility and decorative artifacts in a great variety of dimensions: from large forms to miniatures. They are burnt twice in oxidizing atmosphere, first at 1040 Celsius and secondly at 1280 Celsius.
Inspiration can be found everywhere: in nature, books, works of art, museums. I usually cut off some detail and reproduce it in stylized or descriptive patterns.
A moment that stands out in my professional trajectory was my first contact with the Benaki Museum in 2004. In charge of the Gift Shops department was Despina Geroulanos, with whom I developed an excellent relationship and a prolific cooperation.
I firmly believe that even in distant future this age-old art will keep on ravishing both its creators and its recipients.
